VK en EU praten weer over brexit, maar geen doorbraken

Het positieve brexit-nieuws van afgelopen week is dat de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk (VK) weer praten over oplossingen. De Britse onderhandelaar David Frost reist meerdere malen per week naar Brussel. Johnson gaat op 16 september met Jean-Claude Juncker en Donald Tusk praten. Maar namens de EU doet Michel Barnier aan verwachtingenmanagement en zegt dat er nog geen reden is voor optimisme.

‘Speed read’ voor ondernemers
Brexit staat gepland voor 31 oktober middernacht (23 uur in het VK). Er lopen onderhandelingen over een alternatief voor het huidige akkoord tussen VK en EU, maar de tijd is erg kort. De Britse premier Boris Johnson kan eigenlijk geen kant op, wil daarom verkiezingen forceren maar ondertussen nog niet vragen om uitstel van de brexit. De Britse wet verplicht hem dat wel te doen, mocht er op 19 oktober geen nieuwe deal zijn. Alle problemen komen samen op de Europese Raad van regeringsleiders op 17-18 oktober. Tegen die tijd zal duidelijk moeten zijn of er voldoende reden is voor nieuw uitstel van de brexit. De onzekerheid duurt voort en het speculeren dus ook!

Uit een openbaar gemaakt Brits overheidsdocument blijkt dat de Britse regering bij een harde ‘no-deal-brexit’ grote problemen verwacht met het transport. De doorstroming in Franse havens zou onmiddellijk met 40-60% verminderen hetgeen zou leiden tot grote problemen.

Status aparte voor Noord-Ierland?
Een oud idee werd afgelopen week als nieuw gepresenteerd: Noord-Ierland zou voor agrofood voorlopig deel blijven uitmaken van de Europese interne markt. Voor Noord-Ierland zouden dan dezelfde plant- en diergezondheidsregels blijven gelden als voor de EU. In terminologie: dezelfde SPS-regels (SPS = Sanitary & Phytosanitary Standards). Dit plan werd drie jaar geleden ook besproken, maar stuitte op een veto van de Noord-Ierse DUP, die Theresa May toen in het zadel hielden. Boris Johnson lijdt zelfs met de DUP de ene na de andere nederlaag in het Britse parlement, dus wat de DUP wil, is niet meer doorslaggevend. Kortom: aan de Britse zijde zien we beweging.

Je merkt in Brussel opluchting is dat er eindelijk ergens serieus over gepraat wordt. Maar een ‘all-Ireland’ agri-handelszone lost lang niet alle problemen op. Om het Goede Vrijdag vredesakkoord te redden en de Europese interne markt te beschermen is veel meer nodig. Dit is hoogstens een begin van het vinden van oplossingen. Ondertussen blijft de DUP zich achter de schermen wel verzetten.

Ter herinnering: de ‘backstop’ zoals die nu in het terugtrekkingsakkoord tussen VK en EU staat, betekent dat het hele Verenigd Koninkrijk vooralsnog binnen de douane-unie en interne markt van de EU blijft totdat een handelsverdrag met de EU van kracht is. Tot dan zou het VK niet zelf vrijhandelsakkoorden met bijvoorbeeld de Verenigde Staten van kracht kunnen laten worden. We weten allemaal dat het jaren kost om handelsverdragen tot stand te brengen. Maar de backstop was een Britse idee! Voor de hardcore brexiteers onverteerbaar, zoals al snel bleek in het Britse parlement. De backstop gijzelt daarom het hele brexit-debat.

Operatie Geelgors (Yellowhammer)

Onder druk van het Britse parlement moest de Britse regering afgelopen week een intern document van vijf kantjes prijsgeven, waarin staat hoe een ‘no-deal-brexit’ er uit ziet. Het stuk dateert van 2 augustus en oorspronkelijk stond er boven dat het hier gaat om een basisscenario. Het leest als een alarmerende tekst en je vraagt je af waarom iemand in hemelsnaam nog zou willen pleiten voor een no-deal-brexit, want die zou waarschijnlijk zorgen voor:

• 40-60% minder doorstroom van trucks in Franse havens; er ontstaan dus serieuze problemen met de logistiek. Vrachtwagens krijgen 1,5 tot 2,5 dagen vertraging. Ook in Kent ontstaan transportproblemen zodat vrachtverkeer niet snel terug kan naar het continent.
• Tekorten aan bepaalde verse producten; minder keus in de winkels. Ook omdat het groeiseizoen in het VK afloopt. Winkelprijzen stijgen en de lage inkomens worden hierdoor in het bijzonder getroffen
• Bevoorrading van winkels in de aanloop naar de feestdagen, de drukste tijd voor de retail, gaat hoofdbrekens geven
• Tekorten aan medicijnen en brandstof
• Stijgende elektriciteitsprijzen
• Sociale onrust en protesten

Europese Raad op 17-18 oktober

Op de komende Europese Raad zullen de regeringsleiders zich opnieuw moeten buigen over wat er dan op tafel ligt. Op dit moment nog niets behalve het huidige Terugtrekkingsverdrag dat het Britse parlement drie maal heeft verworpen. Uitstellen dan maar? Twee problemen met die optie.

Ten eerste heeft Boris Johnson geroepen dat hij liever ‘dead in a ditch’ (dood in een sloot) gevonden wordt dan vragen om uitstel. De vraag komt dan op of hij binnenkort dus ontslag neemt en zo dus verkiezingen forceert. Iedereen in het VK verwacht verkiezingen, maar die kunnen pas na 31 oktober plaatsvinden. 28 november is genoemd. Het Britse parlement dwingt de regering uitstel te vragen in Brussel als er op 19 oktober niks nieuws ligt.

Ten tweede hebben vooral de Fransen al laten weten dat steeds maar uitstellen ergens toe moet dienen. Verkiezingen of een tweede referendum zouden een goede reden zijn. Dat moet dan op 17 oktober wel duidelijk zijn. Lastig met een Brits parlement dat tot 14 oktober niet bijeen komt. Klein puntje: op dinsdag 17 september doet de hoogste Britse rechter uitspraak over de vraag of Boris Johnson het Britse parlement terecht een aantal dagen heeft geschorst.

Aan de andere kant: geen politicus wil later verantwoordelijk worden gehouden voor de chaos en economische schade die een no-deal-brexit zou veroorzaken. Dus tegen 17 oktober zal iedereen op de Europese Raad op zoek zijn naar goede redenen om nog maar weer eens een keer uitstel te geven en confrontaties te vermijden, zodat de handel met het VK vooralsnog ongehinderd door kan gaan. Merkel heeft al gezegd tot het uiterste te willen gaan om ‘no-deal’ te voorkomen.

Belangrijke datums op de brexit-kalender

16 september: Boris Johnson spreekt Donald Tusk en Jean-Claude Juncker in Luxemburg

17 september: start van het Britse seizoen van de partijconferenties. Aftrap door de Liberal Democrats in Bournemouth

17 september: Brits Hooggerechtshof doet uitspraak over schorsing Brits parlement

21-25 september: Labour Party conferentie (Brighton)

23-24 september: Boris Johnson is in New York op een VN-bijeenkomst, en treft daar natuurlijk andere Europese regeringsleiders

29 september – 2 oktober: Conservatieve Partij conferentie (Manchester)

14 oktober: Brits parlement komt weer bijeen

17-18 oktober: Europese Raad. Een nieuwe deal moet er dan liggen

19 oktober: de laatste dag dat Boris Johnson het Britse parlement kan vragen om akkoord over een nieuwe deal. Anders is hij wettelijk verplicht om om uitstel van de brexit te vragen aan Brussel

21-22 oktober: het Britse parlement stemt over het nieuwe regeringsbeleid van Johnson. Kan leiden tot een nieuwe motie van wantrouwen en het aftreden van de regering

31 oktober: brexit-deadline, als er geen uitstel komt.

1 november: de nieuwe Europese Commissie gaat aan het werk, evenals de nieuwe voorzitter van de Europese Raad, Louis Michel.

Klaas Johan Osinga