Verdienmodel en marktpositie van boeren en tuinders verbeteren

Tegenover (extra) inspanningen van boeren en tuinders ten behoeve van duurzaamheid zou een eerlijke prijs moeten staan. LTO Nederland werkt in Brussel en Den Haag langs verschillende sporen aan een betere marktpositie en goede verdienmodellen voor boeren en tuinders.

De maatschappelijke druk op de land- en tuinbouw neemt toe, met toenemende eisen op het gebied van milieu, biodiversiteit, klimaat en dierenwelzijn. Tegenover deze (extra) inspanningen zou een betere prijs voor producten moeten staan. Helaas komt dit op een vrije markt niet automatisch tot stand. De jarenlange trend is dat de consumentenprijzen stijgen, terwijl de prijs die boeren en tuinders voor hun producten krijgen niet mee stijgt. De burger wil graag duurzaamheid, maar de consument betaalt daar vaak niet voor. Dat blijkt ook uit onafhankelijk onderzoek in opdracht van LTO Nederland.

LTO Nederland is op verschillende terreinen actief om de positie van boeren en tuinders in de voedselketen te agenderen en verbeteren.

Samenwerking stimuleren
Boeren en tuinders zijn de eerste schakel in de voedselketen. Door samenwerking kunnen zij hun (onderhandelings-)positie versterken. Mededingingsregels staan samenwerkingsverbanden in principe niet toe, vanwege risico’s op prijs- en kartelvorming. Binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) worden wel mogelijkheden geboden voor samenwerking door het vormen van Producentenorganisaties (PO’s) en Brancheorganisaties (BO’s). In Brussel en Den Haag strijdt LTO voor een sterk GLB. Dit biedt o.a. aan erkende producentenorganisaties en inter-brancheorganisaties ruimte om samen te werken in de markt. Dit is een mogelijkheid voor boeren en tuinders om hun onderhandelingsmacht te versterken. LTO Nederland wil dat deze mogelijkheden zo goed mogelijk worden benut. Het huidige kabinet werkt verder aan een aanpassing van de Nederlandse Mededingingswet. LTO Nederland vindt dat goede voorlichting over de mogelijkheden belangrijk is.

Duurzame initiatieven
Er zijn diverse sector-brede keteninitiatieven geweest om voedselproductie te verduurzamen, waarbij elke schakel in de keten beloond wordt voor de extra inspanningen t.b.v. duurzamere productie. Helaas zijn deze initiatieven gestrand omwille van mededingingsregels, waarbij het consumentenbelang van een lage prijs zwaarder woog dan het maatschappelijke belang van verduurzaming. Bedrijven en ketens moeten meer ruimte krijgen om samen te werken om zo aan duurzaamheid te werken.  Waarbij in het mededingingskader meer rekening gehouden wordt met publieke belangen, zoals biodiversiteit, klimaat en dierenwelzijn. LTO pleit hier al voor sinds 2011. Er ligt sinds vorig jaar een Wetsvoorstel ‘ruimte voor duurzaamheidsinitiatieven’ in de Tweede Kamer. Onlangs publiceerde de ACM een concept leidraad voor groene samenwerking, waar LTO op gaat reageren.

Daarnaast wordt de agri-nutrimonitor opgericht. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) kan hiermee toezien op prijsvorming in de sector voor gangbare producten en producten die voldoen aan bovenwettelijke eisen.

Oneerlijke handelspraktijken
LTO ontvangt zo nu en dan al signalen over oneerlijke handelspraktijken en bundelt die voor bespreking met ACM en Geschillencommissie. De Europese Unie kent sinds 2019 wetgeving tegen oneerlijke handelspraktijken in de land- en tuinbouw. Daarom werkt het kabinet nu aan een verbod op oneerlijke handelspraktijken. De EU-verordening tegen oneerlijke handelspraktijken wordt daarmee binnenkort van kracht in Nederland. LTO Nederland heeft in Brussel deze verordening ondersteund. Dit is een goede aanvulling op het reeds bestaande vrijwillige initiatief waarin LTO Nederland samenwerkt met partijen in de keten, wat functioneert als laagdrempelig loket voor klachten over oneerlijke handelspraktijken.

Marktinformatie
Behalve het verbieden van oneerlijke handelspraktijken en het verbeteren van de voorwaarden voor samenwerking tussen boeren/tuinders, komt er ook meer openheid over de marges die in de keten tussen producent en consument worden gemaakt. Nieuwe EU-wetgeving verplicht lidstaten om uiterlijk vanaf 1-1-2021 deze informatie te verzamelen en te delen met Brussel. Dit moet leiden tot beter inzicht in prijsvorming en de ontwikkeling van trends in de voedselketen. Nu hebben boeren en tuinders die informatie niet altijd. Daarbij laat het ACM onderzoek doen naar margeverdeling in zes ketens: uien, tomaten, melk, witte kool/zuurkool, varkensvlees en aardappelen. De resultaten van dat onderzoek zijn op 9 oktober 2020 gepresenteerd. U vindt de resultaten hier en de reactie van LTO Nederland hier.