Brits Lagerhuis stemt op 29 januari over mogelijk uitstel van brexit

Michel Barnier sprak vorige week woensdag (23 januari) de plenaire zitting van het EESC (Europees Economisch en Sociaal Comité) toe over de brexit. Hij zei: “een ‘no-deal brexit’ kan je niet voorkómen door alleen maar tegen “no-deal” te zijn. Je moet ook een positieve meerderheid hebben, dus vóór iets anders.” Maar kan de Britse politiek zich verenigen achter een werkelijk ‘plan B’?

Barnier zei: “Er ligt een terugtrekkingsakkoord van 558 pagina’s. Dit heeft de status van verdrag, het is wettelijk bindend. “ Met andere woorden: niet meer aan tornen. Je kan wel praten over de toekomstige relatie tussen EU27 en Verenigd Koninkrijk (VK); daarvoor ligt er een politieke verklaring van 36 kantjes.

EU: geen Ierse ‘backstop’, dan geen zachte brexit
De Ierse grenskwestie ligt enorm gevoelig. Het gaat hier niet alleen over handel, maar over oorlog en vrede. Zouden de Britse en Ierse regeringen weer grensobstakels inrichten tussen Noord-Ierland en de Ierse Republiek, dan dreigt geweld. Niemand wil een harde grens terug. Vandaar de ‘backstop’ (vangnet) in de politieke verklaring over de toekomstige relatie tussen EU27 en VK. Maar de Ierse landgrens zou bij een brexit (dus het VK is dan niet langer deel aan de Europese interne markt) wel buitengrens worden van de EU. Net zoals Hoek van Holland, IJmuiden, Brugge en Calais de buitengrens gaan vormen. De Ierse regering treft echter, volgens uitlatingen van ministers, op dit moment geen voorbereidingen om wachthokjes in te richten.

Dat roept vragen op: als in het geval van een harde brexit de Ierse grens open blijft, waarom zouden andere lidstaten dan nog wel hun buitengrens met het VK dichtspijkeren? Via Ierland staat de achterdeur van de Europese markt dan immers open voor producten met een lagere (goedkopere) standaard dan de Europese. Dat zou een schending van EU-wetgeving opleveren door Ierland. Wat de Europese Commissie daarop zou besluiten te doen, is lastig te voorspellen.

Aan de Britse zijde horen we nieuwe voorstellen om de gehate Ierse ‘backstop’ te laten vallen (zie bijvoorbeeld dit bericht). Opmerkelijk als je nagaat dat de brexit campagne in 2016 vooral gevoed werd door de oproep van Boris Johnson c.s. om controle te krijgen over de eigen grenzen (‘take back control’). Maar je kan in de EU nu eenmaal niet van twee walletjes eten: deelnemen aan Europa maar ook zelfstandig handelsakkoorden sluiten met andere landen. De Britse regering heeft die kwestie ruim twee jaar lang voor zich uitgeschoven. Nu rest geen tijd meer. Vergeet ook niet dat Noord-Ierland in 2016 tegen brexit stemde, net als trouwens Schotland.

Uitstel?
Het Lagerhuislid Yvette Cooper (Labour) heeft voor 29 januari een voorstel ingediend om brexit met negen maanden te vertragen als er op 26 februari geen definitief akkoord is met Brussel, om zo een ‘no-deal’ brexit op 29 maart te voorkomen. Maar daar gaat Brussel niet zomaar mee akkoord en dat is ook wat Barnier vorige week zei.

Een uitstel wordt pas mogelijk als de Britse regering aangeeft dat het na brexit deel wil blijven nemen aan de Europese douane-unie en de Europese interne markt. Anders houd je de noodzaak van inspecties aan de grens tussen EU27 en VK, ook langs de Ierse landgrens. Dan zou de EU waarschijnlijk zeggen: goed, we nemen extra tijd om dit goed te bespreken. Hoeveel tijd, is onduidelijk, maar een aangepaste verklaring over de toekomstige relatie tussen EU27 en VK zou opnieuw langs de Europese Raad (de regeringsleiders) moeten. Dus een paar weken tot een paar maanden. Het moet dan wel absoluut duidelijk zijn dat het VK dan afscheid neemt van ambities om met bijvoorbeeld de VS, India en China zelf handelsakkoorden te gaan sluiten. Die bevoegdheid blijft dan bij de Europese Commissie. Verder moet er een oplossing komen voor de organisatie van de Europese verkiezingen in het Verenigd Koninkrijk (23-26 mei). Daar heeft het VK nu geen rekening mee gehouden.

Duidelijk is: de EU staat vierkant achter Ierland. Vrede staat voorop. Michel Barnier zei vorige week: “brexit heeft geen enkele waard. In Ierland nog het minst”.

Onbehagen
Zo lang de onzekerheid voortduurt, groeit langzamerhand het gevoel van onbehagen over de Europese inzet in dit alles. Barnier kreeg vorige week in Brussel een staande ovatie van het EESC. Maar je kan je afvragen of de focus niet te veel op technische aspecten (handel, interne markt, BTW, etc) heeft gelegen, en te weinig op de toekomstige strategische en geopolitieke samenwerking met het VK. Aan de andere kant: het VK heeft te weinig gerekend met de prijs die betaald moet worden voor ‘taking back control’.

Andere optie: weer een referendum?
Er wordt op dinsdag 29 januari door het Lagerhuis misschien ook over amendementen gestemd om een tweede referendum mogelijk te maken. Speaker John Bercow bepaalt waarover gestemd gaat worden. De verdeeldheid over een nieuw referendum is groot, ook binnen Labour. De onzekerheid zou dan ook voortduren. Ondernemers wachten echter op duidelijkheid, hoe kan je je anders adequaat voorbereiden?