Dirk Jan Beuling: ‘We moeten nog meer ons best doen voor betere waterkwaliteit’

LTO-bestuurder Dirk Jan Beuling noemt het teleurstellend dat het aantal normoverschrijdingen voor gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater niet verder afneemt. ‘De waterkwaliteit is een belangrijk criterium bij de herregistratie van middelen. Om de doelen te halen en toelatingen te verlengen, moeten we in de sector echt meer doen.’

In een loods op zijn bedrijf in het Drentse Eerste Exloërmond laat Beuling bij zijn spuitmachine de doppen zien die de meeste driftreductie geven. Volgens de akkerbouwer draagt een goede spuittechniek bij aan beperking van de emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar oppervlaktewater.

Als bestuurder van de LTO-vakgroep Akkerbouw en Vollegrondsgroenten heeft Beuling gewasbescherming in zijn portefeuille en is hij betrokken bij het Actieplan Plantgezondheid van Brancheorganisatie Akkerbouw. Hij zegt geschrokken te zijn van de resultaten van de waterkwaliteitsnormen die zijn gemeten in akkerbouwgebieden. Monitoring van waterschappen toont aan dat het aantal normoverschrijdingen in 2021 is toegenomen ten opzichte van het jaar ervoor.

Waarom is dit teleurstellend?

‘Als sector hebben we ingezet op een dalende trend van het aantal normoverschrijdingen voor middelen die ook in de akkerbouw gebruikt worden. Dat die trend de laatste paar jaar doorbroken wordt met tegenvallende cijfers is zorgelijk. Als we in de akkerbouw voldoende middelen in de benen willen houden, moeten we echt meer ons best doen.

‘Bij de herregistratie van middelen is veel aandacht voor emissiebeperking. Beleidsbepalers zullen bij hun beslissing over toelatingen zeker kijken naar de inspanningen van de praktijk om te werken aan een betere waterkwaliteit. De geconstateerde normoverschrijdingen spreken dan niet in ons voordeel.’

Wat is precies gemeten?

‘Voor de akkerbouw is in verschillende gebieden oppervlaktewater getoetst op aanwezigheid van ruim honderd stoffen die regelmatig gebruikt worden. Het betreft zowel een toetsing op langdurige als kortdurende aanwezigheid van deze stoffen. Uit de monitoring blijkt dat voor beide categorieën in 2021 op meer meetlocaties meer stoffen gevonden zijn.

‘Het gaat dan wel degelijk om stoffen die nu gangbaar zijn in de akkerbouw. Voorbeelden zijn werkzame stoffen die voorkomen in onder meer middelen als Fandango en Stomp. Voor de akkerbouw zijn dit middelen die we graag nog enkele jaren willen behouden.’

Is er een verklaring voor de overschrijdingen?

‘Het is bekend dat 2021 een nat jaar was en dat we naar verhouding meer moesten spuiten tegen schimmelziekten. We kunnen dat als excuus gebruiken, maar feit blijft wel dat de stoffen in de watergangen worden gevonden en normoverschrijdingen zijn vastgesteld. Het betekent dat wijzelf hiervan de oorzaak zijn. In onze sector zijn we scherp op restanten van medicijnen die in het water worden gevonden. Voor een deel is dat terecht, maar we moeten vooral ook naar onszelf kijken.’

Welke maatregelen kan een akkerbouwer nemen?

‘Er zijn genoeg opties om te zorgen dat minder milieubelastende stoffen in het oppervlaktewater terechtkomen. Op het erf beperken we de afspoeling van stoffen door goed na te denken over de plek waar we spuitmachines vullen en reinigen en wat we doen met de restvloeistof.

‘In het veld werken we met driftreducerende doppen en eventueel technieken zoals de wingsprayer en luchtzakken. En we passen de hoogte van de spuitboom aan.

‘Om te zorgen dat de spuitvloeistof op de goede plaats terechtkomt en bovendien optimaal werkt, zijn er de beslissingsondersteunende systemen die ook advies geven over het beste spuitmoment. Via precisietechnieken is het mogelijk om middelen plaatsspecifiek toe te dienen en ook voegen we hulpmiddelen toe om de stoffen beter te laten hechten.’

Maar doet de sector daarmee voldoende?

‘Nou, niet dus. Volgens mij zijn er nog relatief eenvoudige maatregelen waar we onvoldoende mee doen. Zelf laat ik mijn spuitmachine na gebruik weleens buiten staan. Als het dan regent is er kans op ongewenste afspoeling. Dat is niet slim. We moeten ons aanwennen om de machine binnen te zetten en schoon te maken op een plek waar het restwater opgevangen wordt.

‘Verder is een erfemissiescan nu opgenomen in de VVAK-certificering. Dat is mooi voor de bewustwording, maar het is nog beter als de scan ook daadwerkelijk tot acties leidt om de situatie op het erf te verbeteren.’

Wat is het uiteindelijke doel?

‘Het streven is dat we in 2030 met robuuste gewassen en geïntegreerde teeltsystemen de helft minder gewasbeschermingsmiddelen gebruiken. Dat is al langer bekend. Maar in de tussentijd moeten we ervoor zorgen dat we niet in een vacuüm terechtkomen en dat we gezonde gewassen kunnen blijven telen.

‘In de gewasbescherming zijn nog genoeg uitdagingen en daar hebben we oplossingen voor nodig. Het is van belang dat we onze gereedschapskist voorlopig op orde houden. Daar werken we hard aan in de belangenbehartiging, maar er staat wel tegenover dat we als sector laten zien dat we de waterkwaliteit serieus nemen.’

Monitoring van waterkwaliteit

Waterschappen monitoren jaarlijks oppervlaktewater op normoverschrijdingen van gewasbeschermingsmiddelen. Op basis van een landelijk meetnet ontstaat vervolgens een beeld van de mate waarin waterkwaliteitsnormen worden overschreden, met welke stoffen en in welke sectoren. Elk jaar stelt technologisch instituut Deltares op basis van de monitoring een rapportage op hoofdlijnen op. Alle resultaten worden vervolgens per waterschap en per meetpunt opgenomen in de Bestrijdingsmiddelenatlas. Begin december 2022 verscheen de rapportage met de resultaten van het jaar 2021. Daaruit blijkt dat ook voor de akkerbouw de gestelde doelen voor de waterkwaliteit niet gehaald worden, ondanks initiatieven en maatregelen voor emissiereductie. De algemene constatering is dat er in 2021 op meer locaties in akkerbouwgebieden meer normoverschrijdende stoffen zijn gevonden dan in 2020.