Brits parlement nog niet akkoord met nieuwe Brexit-akkoord

Wat was aangekondigd als ‘Super Saturday’ door de Britse pers – eindelijk zou het Verenigd Koninkrijk (VK) akkoord gaan met het Terugtrekkingsakkoord met de Europese Unie – liep uit op een hoop verwarring. Het Britse Lagerhuis stemde namelijk vóór een motie om eerst de Brexit-wetgeving goed te keuren voordat er over het Terugtrekkingsakkoord gestemd wordt. Parlementslid Ledwin diende het amendement in omdat hij en veel van zijn collega’s bang zijn dat een kleine groep harde Brexiteers nu akkoord gaan maar vervolgens de uitvoerende wetgeving torpederen. Zo zou het toch een harde Brexit worden. Dit wil een meerderheid van het Britse parlement voorkomen.

Eerder had het Britse Lagerhuis al een wet aangenomen waardoor Boris Johnson op 19 oktober gedwongen werd om aan Brussel om uitstel van de Brexit te vragen tot 31 januari 2020. Hij deed dit een uur vóór middernacht, met grote tegenzin. Maar formeel ligt er nu een verzoek van de Britse regering in Brussel om uitstel. De Europese Unie zal geen haast hebben om het verzoek te beantwoorden. Er resten immers nog tien dagen tot de Brexit-deadline (31 oktober) en wellicht komt het Terugtrekkingsakkoord er deze week wel door heen? Er kan in tien dagen veel gebeuren! Er wordt reeds gespeculeerd op een extra Europese Raad op 28 oktober.

Voor ondernemers
De EU en het VK hebben sinds vorige week donderdag een verdrag gesloten, maar het Britse parlement moet er dus nog over stemmen. Mogelijk gaat dit op maandag of dinsdag (20 of 21 oktober) gebeuren. Het is onzeker of Boris Johnson een meerderheid van het parlement achter zich heeft. Er ligt in ieder geval een Brits verzoek om uitstel van de Brexit, die nu gepland staat voor 31 oktober.

Wat is veranderd in het Terugtrekkingsakkoord?
96% van de tekst is ongewijzigd. Het grote verschil is Noord-Ierland. Het woord ‘backstop’ (vangnet) is vervangen door ‘frontstop’. Regelingen die als vangnet moesten fungeren als het handelsoverleg tussen de EU en VK zou mislukken, worden nu van kracht aan het eind van de overgangsperiode (op dit moment: 1 januari 2021). Er komt een grens in de Ierse Zee, tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië. Een harde landgrens tussen de Ierse Republiek en Noord-Ierland wordt zo voorkomen. Maar formeel blijft Noord-Ierland onderdeel van het Verenigd Koninkrijk. Details moeten nog worden uitgewerkt.

Wat zijn de komende tien dagen de waarschijnlijkste scenario’s?
– Het Terugtrekkingsakkoord komt door het Lagerhuis. Het Europees Parlement moet dan ook nog instemmen maar dat zal het probleem niet zijn. Brexit vindt plaats op 31 oktober middernacht. Dan begint de overgangsfase, waarin het VK en de EU onderhandelen over een handelsverdrag. In de tussentijd kan de handel tussen het VK en de EU ongehinderd dóór, in ieder geval tot eind 2020.

– Het Terugtrekkingsakkoord komt door het Lagerhuis, maar met nieuwe voorwaarden, zoals de eis van de oppositie dat er een tweede referendum komt. Dat zou uitstel van de Brexit betekenen, in ieder geval met enkele maanden. Het ziet er namelijk naar uit dat de Europese Unie een verzoek om uitstel honoreert.

– Het Terugtrekkingsakkoord sneuvelt in het Lagerhuis. Dit zou vermoedelijk betekenen: Boris Johnson treedt af en er komen verkiezingen. Ook dan wordt de Brexit in ieder geval maanden uitgesteld.

Als het Terugtrekkingsakkoord rond is, wat dan?
Dan verlaat het VK de Europese Unie. Op dit moment is de datum 31 oktober middernacht (23.00 uur in het VK). Dan begint de overgangsperiode. De handel tussen het VK en EU gaat gewoon verder zoals nu. Het VK en de EU gaan onderhandelen over een handelsakkoord. Dit zou er eind december 2020 moeten liggen. Alom wordt verwacht dat veel meer tijd nodig is. Er is voorzien dat de overgangsperiode met nog eens twee jaar wordt opgerekt, tot eind 2022. Het VK moet daar wel om vragen, vóór 1 juli 2020.

Is een no-deal Brexit (dus met inspecties en forse douaneheffingen) nog steeds mogelijk?
Ja. Op korte termijn lijkt het gevaar geweken: er ligt immers een Britse verzoek in Brussel om uitstel. Dus we hebben een deal per 31 oktober of er komt uitstel. Niemand in Brussel wil namelijk verantwoordelijk zijn voor een ‘no-deal’ Brexit. Het Britse verzoek wordt door de Europese Unie dus gehonoreerd.

Op langere termijn kan een no-deal nog steeds. Bijvoorbeeld: het handelsoverleg tussen de EU en het VK loopt vast. Het VK vraagt niet om verlenging van de overgangsperiode. Dan kan een no-deal per 31 december 2020 een feit zijn. In het huidige Britse parlement is een meerderheid tegen een no-deal. Maar het is afwachten hoe het parlement er na de Britse verkiezingen uit ziet. Verkiezingen die iedereen op korte termijn verwacht. Het kan natuurlijk ook zijn dat aan Europese zijde de ratificatie van een handelsakkoord met het VK niet lukt. Dan moeten namelijk 27 lidstaten en het Europese Parlement instemmen. We hebben eerder gezien (CETA, EU-Canada handelsakkoord) dat er maar één dwarsligger hoeft te zijn (Wallonië), en dan gaat het hele feest niet door.

Houden we een ‘gelijk speelveld’ tussen de EU en het VK?
De Britse regering zegt in de ‘politieke verklaring’ bij het nieuwe Terugtrekkingsakkoord dat ze een gelijk speelveld willen op sociaal-, milieu- en arbeidsterrein. Maar dat stond oorspronkelijk in het Terugtrekkingsakkoord zelf. Weinig geruststellend dus, ook gezien de herhaalde uitlatingen van Boris Johnson dat hij overal ter wereld handelsdeals wil gaan sluiten. Een ongelijk speelveld bewijst de noodzaak van waterdichte regelingen voor Noord-Ierland. Het VK moet daar namelijk gaan controleren namens de Europese Unie. Ook de Britse landbouworganisatie NFU toont zich ongerust over een mogelijke verlaging van Britse productiestandaarden.

Wat moet ik nu doen?
Het belangrijkste is om steeds goed contact te houden met jouw ketenpartners hier en in het Verenigd Koninkrijk. Een ongewenste ‘no-deal’ op 31 oktober lijkt nu niet aan de orde, het wordt een deal of uitstel. De Europese Unie zal niet verantwoordelijk willen zijn voor de gevolgen van een ‘no-deal’ Brexit. Maar na 31 oktober kan het weer alle kanten op.

Nog enkele achtergronden
De rol van de Noord-Ierse DUP is belangrijk. Zij lijken lidmaatschap van de EU nu mogelijk zelfs te verkiezen boven het laatste Terugtrekkingsverdrag omdat er daardoor een grens komt tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland. Drie jaren lang was de DUP vóór Brexit, en nu dreigen ze weer tegen te stemmen.

De Britse regering claimt vandaag dat ze genoeg stemmen heeft om het Terugtrekkingsakkoord er door te krijgen in het parlement. Dat is begrijpelijk, maar Boris Johnson zei dat vorige week ook op de Europese top in Brussel. Het Lagerhuis kwam daarom speciaal voor dit verdrag op een zaterdag bijeen, voor de eerste keer in 37 jaar. De kans is aanwezig dat er in het Britse Lagerhuis opnieuw allerlei amendementen worden ingediend die de zaak compliceren.

Ondertussen wacht de Europese Unie lijdzaam af. Men wil af van de Brexit-discussie. Er zijn zoveel andere onderwerpen die om aandacht vragen, zoals de Europese meerjarenbegroting 2021-2027. Bovendien: het gaat tot nu toe alleen nog maar om het Terugtrekkingsakkoord. De echt belangrijke discussie, namelijk over de toekomstige handelsrelatie tussen EU en VK, moet nog beginnen. De ervaring met handelsakkoorden is dat die vele jaren vragen. Denk bijvoorbeeld aan de moeizame ratificatie van het EU-handelsakkoord met Canada.

Klaas Johan Osinga, kjosinga@lto.nl